SUICIDE IS PAINLESS -2- AANLEIDING

De aanleiding om toch maar eens in de pen te springen en op zoek te gaan naar een nieuwe, hopelijk inspirerende verdieping van het onderwerp (waar natuurlijk al bijzonder veel over geschreven is, zin en onzin) is tweeledig en gebaseerd op de actualiteit.

Allereerst is daar de recente euthanasie die verricht werd op een diepdemente vrouw - op grond van een schriftelijke wilsverklaring met tegenstrijdige verklaringen.[1] Deze euthanasie heeft de weg naar het Openbaar Ministerie gevonden en zo zal er voor de eerste keer in Nederland een arts vervolgd gaan worden voor het doden van een wilsonbekwame persoon met de bestaande Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (zeg maar: de euthanasiewet) in de hand. Dat de toepassing van de euthanasiewet, en de interpretatie van een schriftelijke wilsverklaring, hiermee op een hellend vlak is gekomen, is volgens mij niet meer te ontkennen. Ik ben dan ook benieuwd naar de rechtszaak. In een recente column in Medisch Contact schreef Levenseindekliniekarts Bert Keizer over het al gegeven milde oordeel van het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg over deze casus: “En dit is ons hoogste tuchtcollege voor de gezondheidszorg. Ik heb geen ruimte om veel te zeggen over wat ze zeggen over de wilsverklaring, behalve dat ze het begrijpelijk vinden dat de arts zich daar niet al te veel van heeft aangetrokken. Overigens zal de wilsverklaring nu snel evolueren, in die zin dat mensen bovenstaande grensoverschrijding uitdrukkelijk zullen toestaan, afsmeken zelfs. En zo zijn we keurig polderend terechtgekomen bij het doden van mensen die niet meer weten waar het over gaat. Het woord is aan het Openbaar Ministerie.“[2]

Ten tweede is daar het ambitieuze plan van D66-kamerlid Pia Dijkstra. Zij presenteerde eind 2016 het initiatiefwetsvoorstel ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’.[3] Het gaat Dijkstra om zogenaamd voltooid levenden die niet verder willen en begeleiding moeten kunnen krijgen van zogenaamde Levenseindebegeleiders bij het sterven. Het gaat dan om hulp bij zelfdoding voor degenen die niet onder de euthanasiewet vallen maar in zekere zin wel ondraaglijk en uitzichtloos lijden – in existentiële zin wel te verstaan. Zowel de euthanasiewet als de initiatiefwet doen een beroep op de overheid, de staat, om voor bepaalde groepen mensen legale stervenshulp geregeld te krijgen. ‘Bepaalde’, dus de overheid discrimineert: jij wel en jij niet. Heeft de overheid die taak wel? Is het niet beter dat zij haar handen weghoudt van het levenseinde van haar burgers als er niet sprake is van direct en gewelddadig gevaar voor samenleving en individu? In dat opzicht sluit ik me aan bij een conclusie die bestuurskundige Paul Frissen trekt in zijn Staat en taboe: “De definitie van het goede leven, die we dan politiek zullen moeten formuleren als oogmerk van beheersing en creatie, heeft noodzakelijkerwijs als spiegelbeeld dat ook de goede dood en dus het ongewenste leven onderwerp van politieke besluitvorming moet worden. Dat opent de weg naar grenzeloze grenzenloosheid en een faustisch verlangen zonder verboden terreinen.”[4]Met dat faustisch verlangen lijkt mij op zich niets mis mee, als het maar niet politiek en overheid zijn die voor haar burgers bepalen welke verlangens gewenst zijn, laat staan aan de burgers een bepaalde goede dood opleggen.

Beide aanleidingen baren mij zorgen. 
Toen de euthanasiewet in 2002 van kracht ging, vond ik dat destijds een groot goed. Destijds. Steeds vaker ben ik verbaasd over de graagte waarmee beleidsmakers, belangengroepen en zeker ook artsen actief willen handelen bij sterven – zeker ook waar medische zorg niet nodig is. Die graagte bracht me op de gedachte om ‘euthanasie’ historisch op te pakken. En dat bracht mij allereerst terug in de tijd, naar de vorige eeuw, naar een van de donkerste periodes uit de moderne geschiedenis waar artsen een belangrijke rol kregen en op zich namen bij het doden van de medemens. En dat maakt ook duidelijk waarom heden ten dage in Duitsland, want daar heb ik het over, nog immer met kramp wordt gereageerd op een euthanasieproject zoals dat onder meer in Nederland in gelegaliseerde vorm gestalte heeft gekregen.


[1] https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/eerste-arts-vervolgd-voor-euthanasie-demente-patient.htm 
[2] https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/gespartel-voorkomen.htm
[3] https://d66.nl/content/uploads/sites/2/2016/12/Wet-toetsing-levenseindebegeleiding-van-ouderen-op-verzoek.pdf
[4] P. 268 Frissen. Waar Frissen zijn zorgen uitspreekt over euthanasie én zelfdoding, daar wil ik zelfdoding lostrekken.