|
"Het kenmerk van een democratie is nadrukkelijk niet te vinden in de bewegingsvrijheid van de meerderheid. Het gaat juist om de positie van minderheden en de rechten die aan hen zijn toegekend. Wordt hun vrijheid van meningsuiting beknot? Kunnen zij hun leven inrichten zoals zij dat zelf willen? Zijn zij al dan niet het slachtoffer van discriminatie? Je kunt het ook anders formuleren: in hoeverre wordt de beslissingsmacht van de meerderheid binnen de perken gehouden? In een echte democratie houdt de staat halt voor de drempel van uw woning en treedt pas binnen als u daar daden verricht die het persoonlijk eigendom of de lichamelijke integriteit van anderen bedreigen." Aldus historicus Han van der Horst in een (verder) zeer dubieus artikel over kenmerken van de democratie: "Het is geen democratie als de meerderheid beslist." Thomas Jefferson zat dichter bij de 'democratische' waarheid: "Rightful liberty is unobstructed action according to our will within limits drawn around us by the equal rights of others. I do not add 'within the limits of the law' because law is often but the tyrant's will, and always so when it violates the rights of the individual." Interesse in de politieke en economische opvattingen van Ayn Rand? Luister dan eens naar dit interview. En verder: think for yourself and question everything!
"One must just live long enough that one's passion for living remains intact. Less than that and one dies prematurely: longer than that and one dies bored with life. This, of course, is easier said than done." Dit schrijft filosoof Todd May in een prikkelend boekwerkje over sterfelijkheid: Death (Acumen, Durham 2009/13, ISBN 978-1-84465-164-1, 119 pag.). Het citaat zou de suggestie kunnen opwerpen dat het een pleidooi is voor een zelfgekozen levenseinde, maar dat is niet zo. Todd onderzoekt de omgang van de mens met zijn sterfelijkheid. Zijn eigen positie is: het leven eindigt met de dood maar 'Death' bespiegelt breed over de vergankelijkheid. Zijn uitgangspunt is dat de dood het meest belangrijke aspect is van het leven. Omdat zij een eind maakt aan onze levensprojecten. Een leven kan niet zoals een kunstwerk 'af' zijn, compleet zijn, maar het wordt bruut tot een eind gebracht. Definitief. Onomkeerbaar. Hoe daarmee te leven? Hoe om te gaan met het besef dat alle inspanningen in ons leven eindigen met de dood? Acceptatie? Vlucht? Legt de dood een schaduw over ons leven waardoor ons de zin om te leven vergaat? De Duitse filosoof Martin Heidegger biedt May een belangrijke handreiking om de thematiek verder te onderzoeken. De handreiking in vier punten: 1 de dood is het einde van onze ervaringen 2 de dood is geen prestatie en geen doel, het leven stopt eenvoudig 3 de dood is zowel onontkoombaar als onzeker 4 de vorige punten overziend: heeft ons leven dan nog wel enige zin of betekenis? May staat uitgebreid stil bij de de ontkenning van de dood en wijst op religies die de dood ontvluchten door een vorm van onsterfelijkheid te claimen. Het christendom bijvoorbeeld: je lichaam stopt dan wel met functioneren, maar je ziel verhuist naar een andere dimensie (de hemel if you're lucky). Een zelf, een ik blijft intact - oftewel: echt dood ga je niet want jij overleeft... Of het boeddhisme, met zijn ideeën over reïncarnatie; het Taoïsme waar überhaupt geen sprake is van een 'zelf' dat in tact blijft maar waar we onderdeel zijn van een voortgaande kosmische cyclus van geboorte en sterven. Of denk aan de ecologische variant: na het sterven opgenomen worden in een biologische keten. De waarde van dergelijke theorieën bestaat erin dat de sterfelijkheid een plek en betekenis kan krijgen, dat er een mogelijkheid geboden wordt de ondraaglijke gedachte van eindigheid te vermijden - en ze geven naast troost ook zin. Zouden we echt wel beter af zijn indien we onsterfelijk zouden zijn? Niet zijn als eindige wezens, maar in de tijd als oneindig? Mede aan de hand van het boek 'De onsterfelijke' van Jorge Luis Borges daalt May af in wat ik noem 'het rijk van de indifferentie'. Immers, waar alles in principe mogelijk is om te doen, waar tijd nooit een probleem is, waar waarden relatief zijn, waar van bezigheid naar bezigheid gehaast wordt: dat kan tot niets anders leiden dan tot onverschilligheid. Het doet er allemaal niet toe. Waarom plannen maken voor een toekomst? Keuzeproblemen zijn er niet. Je leven doet er eigenlijk niet zoveel toe; dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het christendom en boeddhisme: daar heeft de wijze van leven nog impact op een erna... maar voor onsterfelijken? Het leven kent geen ijkpunt waaraan je leven (voor jezelf) getoetst kan worden. En sterven van verveling gaat niet... Sterven is voor mensen geen aantrekkelijke gedachte, maar onsterfelijk zijn ook niet. Een dilemma. "Both death and immortality are inimical to us. If death is a bad end for all of us, immortality would be a bad lack of end for all of us." Het is een dilemma dat zich niet theoretisch laat oplossen. Nu wordt gemeend dat berusting gevonden kan worden in een nalatenschap, in een 'voortleven' (kinderen, creaties, goede doelen) maar wat blijft daar naar verloop van tijd van over, en: zal uiteindelijk niet alles in vergetelheid geraken? Wat volgens Todd namelijk uit het oog verloren wordt bij dergelijke denkbewegingen is de erkenning van de fragiliteit van ons bestaan. Die kwetsbaarheid kan niet teniet gedaan worden, het is de menselijke conditie. De fragiliteit van het leven onderkennen betekent nu kunnen erkennen, en diep ervaren, dat we van het ene moment op het andere moment tot niets kunnen worden. Fragiliteit betekent kunnen accepteren dat er geen of volledig verlies van controle is. "The task is to live towards the future in its contigency. It is to engage in projects with full recognition that some or all of them may be cut off by death." Is het mogelijk deze kennis, dit weten (lees: beseffen), te integreren in ons dagelijks leven? Kan de dood geaccepteerd worden en kan er tegelijkertijd betekenisvol geleefd worden? Kan de dood die ons opjaagt er tevens voor zorgen dat ons leven betekenis krijgt? Omdat leven vanwege immer aanwezige bedreiging kwetsbaar is, en in tijd dus beperkt, is het immens kostbaar. Hoewel de bedreiging op het eerste oog iets in een toekomst betreft, resoneert dat toekomstige, dat wat ons toe komt, in het heden. Het maakt ons duidelijk dat niet alles kan, dat het mogelijk later niet kan. Het maakt ons duidelijk dat we moeten prioriteren (omdat we dat kunnen!), moeten waarderen, dat we weloverwogen keuzes moeten maken. "Without the beauty of the moments that we are granted in this life, our death would be no tragedy; and without the tragedy of death, those moments would have no beauty." Todd besluit: mens-zijn is sterfelijk-zijn, weten dat het sterven doorheen het gehele leven trekt, zelfs of juist wanneer we grote afstand willen nemen van die kennis.
4/27/2016 Een alleraardigste visie op onze sterfelijkheid wordt gegeven door door filosoof Eric Olson in "Why is death bad? Even without a hereafter, dying gets a bad rap. But why exactly is it no good – because of what happens, or what doesn’t?" Als aan de dood een morele status wordt toegekend, welke dan en waarom? |
Wat denk jezelf?"Emancipate yourselves from mental slavery, none but ourselves can free our minds...", zingt Bob Marley. Hoe makkelijk is het om in te voegen, om aan te sluiten, om mee te buigen met al hetgeen anderen bedacht hebben en als waarheid zien. Deze blog wil het vanzelfsprekende uitdagen met prikkelende opinies. Het vanzelfsprekende of het gemakzuchtige in je denken op levensbeschouwelijk, politiek, ethisch gebied. Dit komt de kwaliteit van denken en besluitvorming ten goede. Archieven
Juni 2019
Categorieën |
RSS-feed