|
Zelfmoord. Zelfdoding. Zelfeuthanasie. Zelfgekozen levenseinde. Wie geconfronteerd wordt met een sterven door eigen handelen, een onaangekondigd verlies, onverwacht, out of the blue, zal zich afvragen: hoe is het mogelijk, hoe kan dit, waarom heb ik dit niet gezien, wat had ik kunnen doen? En nog veel meer. Er is geen grip (geweest) op het moment waarop iemand besluit de stap te zetten en het leven te beëindigen. Die iemand die niet meer kan of wil wachten. Die een laatste overweging maakt. De stap als beste stap ervaart - want waarom anders jezelf over de drempel van het leven duwen. Het besluit er niet meer te willen zijn gaat over elke twijfel heen. Dit leven niet. Het leven niet. Geen hoop, geen verlangen. Niets. Niet zijn. Denken en voelen slaan letterlijk dood. Gebruik maken van een natuurlijk vermogen. Nu. Wie zal het zeggen? Als levenseindecounselor (Stichting LevenseindeCounseling) probeer ik mijn cliënten te wijzen op de waarde van het in gesprek gaan met naasten. Maar dat kan niet altijd, dat wordt niet altijd gewild. Het is aan de cliënt te delen met zijn naasten. Als dat kan, als dat vermogen er is; als er geluisterd kan worden door naasten, als er empathie kan zijn, en compassie, als wellicht het haast onmogelijke in overweging genomen wordt: begrip. En: laten en los laten. Dat is nogal wat. Soms is er de kracht iemand tot aan het sterven bij te staan, soms is er een onoverbrugbare kloof - en tussen die twee uitersten wordt flink bewogen en emotioneel gewogen. Als levenseindecounselor spreek ik ook naasten die na een overlijden er achter komen dat ik contact heb gehad met hun dierbare, of al weten dat dat contact er was maar niet bij gesprekken betrokken waren. Die sta ik te woord als daarom gevraagd wordt. Dat zijn geen gemakkelijke gesprekken - voor die naaste niet, voor mij ook niet. Ik kan luisteren, ik kan mijn praktijk toelichten en rouwadviezen geven maar ik kan geen antwoord geven op vragen die de gesprekken betreffen want: vertrouwensrelatie, geheimhouding over de dood heen. Ik hoor het verdriet, ervaar de onmacht, de pijn dat er geen antwoorden komen, soms wordt boosheid geuit, soms proef ik verwijten - ook al is er begrip voor mijn professionele grenzen. Ik hoor het verschil in perspectief: tussen het verhaal van de cliënt zelf en dat van de naaste over die cliënt - verschillende perspectieven vaak die wijzen op vele verschillen in levensperceptie. Geen goed, geen fout. Louter: het is zo. En aan dat 'is' zijn uitdagingen gekoppeld die van nabestaanden het uiterste kunnen vragen. "Geen sleutel gevonden en het raadsel is het raadsel is het raadsel." "Schrijvers gaan tot zelfmoord over om precies dezelfde redenen als andere mensen die besluiten om hun leven te beëindigen, namelijk omdat ze in een situatie zijn verzand waarin geen geloof, hoop, troost, verwachting, licht, warmte meer aanwezig zijn." “Ik zei [Joost Zwagerman] dat ik mezelf geen mede-slachtoffer voel en dat ook niet ben. Mijn ontzetting bij de zelfmoord van een dierbare geldt niet mijzelf, maar de zelfmoordenaar: mijn emotie bestaat uit deernis, tegelijkertijd laat ik waar mogelijk alle begrip voor zijn daad tot me toe en heb ik er geen oordeel over. Het was zijn leven en als zodanig zijn privébezit, waarover hij, net als iedereen, het recht heeft zelfstandig te beschikken. Het ‘slachtoffer’, als je hem zo wil noemen, is de zelfmoordenaar, niet ik, niet jij, die er niet bij betrokken was. Het wijst op arrogantie te oordelen, zeker in negatieve zin, over zijn besluit en in plaats van te spreken over ‘mede-slachtofferschap’ is een woord als zelfcompassie geschikter: de achterblijver verzinkt in eigen verdriet en gemoedsverwarringen en waant zich ‘mede-slachtoffer’ bij het idee dat hij bij zelfmoord, anders dan bij een gewoon sterfgeval, medeverantwoordelijk zou zijn en dat de zelfmoordenaar hem belast met schuldgevoelens die hij niet hoeft te hebben en met vragen die nu eenmaal onbeantwoordbaar zijn. De zelfmoordenaar, zei ik Joost, moet aan oneindig meer gemoedskwellingen onderhevig zijn geweest dan enige nabestaande.” Uit: Jeroen Brouwers, De laatste deur, Uitgeverij Atlas Contact, 2017, p. 14, 15, 704 “Van de natuur hebben we gereedschap meegekregen om wonden te verzorgen, zoals boosheid, angst en verdriet. Goed hanteren is evenwel een must, anders worden het wapens waarmee we onszelf en anderen kunnen verwonden. De heftige gevoelens die het bewustwordingsproces van innerlijke wijsheid in gang moeten zetten, genereren namelijk een enorme kracht. Wij leren mensen het gereedschap goed te gebruiken en weer balans in hun leven te brengen. Het terugbrengen van allerlei gevoelens naar hun functies vind ik het mooie van mijn werk. Mijn manier met omgaan met verlies, met rouw, is echter niet voor iedereen weggelegd. Soms durft iemand het gereedschap nog niet te hanteren, de gevoelens nog niet toe te laten. Irreële gevoelens van schuld spelen daarin nogal eens mee: ‘Als ik het anders had gedaan, was dit niet gebeurd…’ Niet zelden is zo’n irreële schuld een reddingsboei in de kolkende zee van verdriet en boosheid en onderdeel van het rouwproces. Zeker als een dierbare of naaste zelf koos voor de dood, zijn mensen boos en voelen ze zich in de steek gelaten. Maar die gevoelens zijn juist nodig om verder te kunnen. Vooral boosheid geeft aan hoeveel kracht er in ons zit. Boosheid is kracht, geeft onze grens aan, leert om nee te zeggen en duidelijk te zijn. Dat heb je in een rouwproces nodig.” Docente Verlieskunde Marieke de Bruijn in: Roely Boer, Geertje Spijkerman, Radiostilte De suïcide van een politieman, MiWiMa Uitgeverij, 2012, p. 194
|
