KUNSTWERK: HET BEELD EN NIETS DAN HET BEELD?

[ Een kort vervolg op de blog ‘Theater van de dood’. Zie onder. ]

Lof voor Levenseindekliniek arts Remco Verwer dat hij (wederom) aanschoof bij DWDD/Van Nieuwkerkom zich te verdedigen voor zijn handelen zoals dat te zien was in de documentaire over de Levenseindekliniek. De wijze waarop hij zijn woorden formuleerde, maakte duidelijk dat hij moeite had met alle (negatieve) reacties op de documentaire. Of zijn verdediging steekhoudend was, of sterk genoeg, om euthanasiesceptici op andere gedachten te brengen? Ik betwijfel het. Het beeld van de documentaire is niet meer dan dat: een beeld – en de kijker heeft ook niet meer dan dat: een beeld. Dat is ook het beeld waar gespreks- en discussiegenoot neurowetenschapper Victor Lamme (o.m. auteur van De vrije wil bestaat niet) het mee moest doen en er een pittige conclusie aan verbond. ‘Moord’. Ondanks de pogingen van Verwer om te laten horen hoe genuanceerd, en vanuit zijn optiek weloverwogen ingestemd werd met het euthanasieverzoek van Hannie Goudriaan, bleef Lamme in zijn verhaal over ouderen hangen. Volgens hem kan de oudere mens in onze samenleving bezwijken onder de sociale druk die samenhangt met de ‘euthanasie-marketing’ (door de Levenseindekliniek, waarvan de medewerkers volgens Lamme zelf ook slachtoffer zijn): als euthanasie een gemeengoed wordt, als oplossing gezien wordt voor ouderdomskwalen, dan is de oudere zijn/haar leven niet meer veilig. Voorbeeldgedrag is besmettelijk. Dat het betoog van Lamme een geheel andere is dan dat van de Levenseindekliniek bleek wel toen de ook aanwezige directeur van die kliniek, Steven Pleiter, reageerde met een formeel verhaal over de mogelijkheden van de euthanasiewet. Twee werelden.
Overigens, toen gevraagd werd, na de uitgebreide toelichting van Verwer, waarom die arts dan voor moordenaar uitgemaakt werd, ging Lamme niet op die enorme beschuldiging in. Dan is het in de lucht werpen van zo’n kreet m.i. wel heel goedkoop. Niet sterk.
​
Ook niet sterk is het niet beseffen dat het in de wereld brengen van de documentaire over zo’n enorm precair onderwerp juist zo’n enorme reacties oproept. Immers, voor de (niet-ingewijde) kijker is er, zoals gezegd, slechts het beeld. Dan zegt Verwer: “Wij hebben geen enkele invloed uitgeoefend op die film. Die film moet je zien als een soort kunstwerk en dat is de visie van die filmmakers [Marcel Ouddeken en Hans Kema - FV] op deze euthanasieaanvragen.” En dat onderschrijft Pleiter. Die zegt dat hij de film meerdere malen gezien heeft alvorens die op tv kwam “maar als eindproduct zoals de makers die gemaakt hebben. We hebben de makers de vrijheid gegeven een product te maken zoals zij dat wilden. Een kunstzinnig product…” Kunstzinnig? Hoe naïef is het toch om te denken dat de gemiddelde kijker bij dergelijke beelden denkt: “Hé, wat kunstig.”
Maar is dat alles minder naïef dan een Victor Lamme die zegt over Goudriaan: “Ik zie het ondraaglijk lijden niet”? Alsof dat altijd te zien is, laat staan getoond wordt. Mensen verhullen graag, doen zich anders voor dan ze zijn of zich voelen, uit bescherming, uit schaamte en wat al niet. De buitenkant van patiënten, van cliënten, van mensen… het zijn beelden. Niet meer dan dat. Maar ook niet minder.
We zien dezelfde beelden. En toch ziet eenieder wat anders...

Welke ‘Week van’ is het de volgende week?