SUÏCIDE OF NIET-SUÏCIDE - DAT IS DE VRAAG

Boekbespreking van
Assisted Suicide – The Liberal, Humanist Case Against Legalization
door Kevin Yuill - Palgrave / MacMillan, 2015, ISBN 978-1-137-48746-9, 188 p., paperback

Inleiding
Als het boek van de Brit Kevin Yuill kort samengevat zou moeten worden, dan kan dat met de volgende bewoordingen: een aanklacht tegen intellectuele luiheid en populistische gemakzucht, en een steekhoudend pleidooi voor individuele vrijheid en verantwoordelijkheid. Hoewel het boek eigenlijk niet (zozeer) gaat over de euthanasie zoals we die in Nederland hebben georganiseerd, verwerpt het wel de gedachte die de NVVE met ‘Nederland Gidsland’ zo graag presenteert: het zover als mogelijk oprekken van gelegaliseerde stervenshulp. Die gedachte, het verwachten van heil van een organiserende en faciliterende overheid, verwerpt Yuill beargumenteerd.
Van Yuill hoorde ik overigens voor het eerst via internetberichten over de lezing die hij hield voor de TeldersStichting van de VVD, 15 maart jl. in Utrecht. Ik las ‘liberaal, ‘humanistisch’ en ‘libertair’- en juist vanwege dat laatste werd mijn nieuwsgierigheid gevoed. (1) Het libertarisme is het enige denkstelsel dat ik ken dat individuele vrijheid uitermate serieus neemt en de ruimte maximaal maakt voor iedere persoon om voor zichzelf het moreel goede te bepalen. Deze individualistische benadering onderschrijft Yuill: “This book is not about individual decisions and actions. It would be arrogant  to pronounce from afar just what those in desperate situations should or should not do. (…) [E]very individual case must be understood and judged within its own parameters.” (p. 7) 

Het is onmogelijk om alles voor het voetlicht te brengen dat Yuill behandelt zin zijn boek. Dus ik maak noodzakelijk een selectie en raad eenieder die serieus met dit onderwerp aan de slag wil (blijven) gaan aan het boek van a tot z te lezen. 

Legalisatie
Yuill’s studie is Angelsaksisch georiënteerd. De Beneluxlanden, en Nederland in het bijzonder, komen wel voorbij maar de hoofdaccenten liggen op discussies en bewegingen in de Engelstalige landen; landen waar bijvoorbeeld gesproken wordt over ‘assisted dying’, ‘physician assisted suicide’, 'mercy killing' of 'voluntary euthanasia': de term ‘euthanasie’ is overigens voor menigeen te zwaar beladen om te gebruiken – met dank aan een Oostenrijker maar zeker ook aan organisaties die aan het begin van de 20ste eeuw rasveredeling nastreefden. Na de verschrikkingen van en experimenten in WOII moest er meer op de woorden gepast worden. Men moest zich, zeg maar, politiek correct gaan gedragen om maatschappelijk draagvlak te creëren. Ook een begrip als ‘suïcide’ is emotioneel beladen – en niet alleen vanwege islamitische terroristen. En zeg nu zelf, dan bekt ‘assisted dying’ lekker als je aan wilt geven dat je iemand hulp biedt bij een zelfverkozen (en uit te voeren) sterven. Wegbuigen van de term suïcide heeft een functie, namelijk ruimte maken voor de arts die aan het sterfbed gaat zitten: niet de priester zegent het sterven meer maar het is de arts die ritualiseert en de stervende voorziet van middelen binnen een kader van bureaucratische richtlijnen. De burger levert zich over aan de almacht van een (iets) ander(s): “Rather than being self-determinating actors who choose our own fates, we become points of an increasingly complex flow chart, requiring a huge apparatus of bureaucratic experts.” (p. 18) Van compassie, waar het al die die ‘Right to die’-organisaties om te doen is, in de relatie tussen arts en patiënt is dan echt geen sprake meer – barmhartigheid is in dat kader niet meer dan een zalvend woord. Immers, of het criterium voor artsenbegeleiding een levensprognose van 6 of 12 maanden is, of het uiterst rekbare ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden’, het is de vanuit een juridisch oogpunt medische interpretatie door een ander (d.i. de arts) die telt. “This is what legalization means. It institutionalizes assisted suicide as a medical procedure, beyond moral judgment.” (p. 20). De arts wordt een verlengstuk van de staat; hij is een ambtenaar.

Autonomie
Diverse argumenten tégen legalisatie passeren de revue (heiligheid van het leven, hellend vlak, uitholling van het artsenberoep), en vóór legalisatie: compassie, het niet in de steek laten van patiënten, technologische ontwikkelingen verlengen ongewenst het leven – en autonomie. Dit laatste begrip wordt te pas en te onpas ingezet als hét argument: jij bepaalt toch zelf?! Echter, waar overheen gewalst wordt is de vermeend medische selectie die door legalisatie plaatsvindt en waarmee autonomie direct wordt aangetast: “Either we approve of all acts of self-destruction on the basis of the who-are-we-to-judge principle (…) or we continue to judge individual suicides as good or bad.”(p. 55) In het laatste geval leidt het gebruik van het autonomie-argument tot inconsistenties omdat het voor de ene persoon wel opgaat maar voor de andere niet. En zo staat het haaks op de wens van velen om meer vrijheid te hebben het eigen levenslot te bepalen. Wetgeving perkt juist de vrijheid in.

(1) Libertair/libertarisme staat voor individuele vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid en voor het non-agressieprincipe (je hebt de vrijheid te doen en te laten wat je wilt zolang je een ander mens of diens eigendom niet zonder diens in- en toestemming aantast). De invloed van de overheid (de staat) wordt teruggebracht tot het minimale: de klassieke nachtwakersstaat. Van betutteling en bevoogding zoals we die kennen van bijvoorbeeld de/onze steeds meer in het persoonlijk leven interveniërende Westerse sociaaldemocratie is dan geen sprake. Of libertarisme utopisch is of reëel haalbaar, laat ik hier verder buiten beschouwing. 

Wordt vervolgd.